بررسی مقایسه ای تشبیه در دیوان کلیم کاشانی و زیب النساء مخفی هندوستانی

تشبیه یکی از مهم ترین و محوری ترین عناصر در حوزۀ علم بلاغت و بیان محسوب می شود. که در زیبایی و مخیّل کردن شعر تأثیر به سزایی دارد و به ندرت می توان شعری را یافت که تصاویر تشبیهی در آن به کار نرفته باشد. کلیم کاشانی و زیب النساء مخفی هندوستانی، دو تن از شاعرانی هستند که تشبیه در دیوان آنان جایگاه ویژه ای دارد. در این پژوهش که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است، تشبیهات این دو شاعر به دو دستۀ گسترده و فشرده تقسیم شده است و غزلیات در یک فصل، و قصاید و ترجیع بند و ترکیب بند در فصلی دیگر به صورت مقایسه ای بررسی می گردد و سپس نتایج ذکر می شود. کلیم و زیب النساء هم از نظر بسامد و هم از نظر توجه به انواع و اشکال تشبیه متنوع عمل کرده اند. مهم ترین ویژگی تشبیهات گستردۀ زیب النساء، سادگی و حسی به حسی بودن طرفین تشبیه می باشد، و همچنین فراوانی تشبیهات فشرده و غلبۀ آن بر تشبیهات گستردۀ او است. در حالی که کلیم بیشترین عنایت را به تشبیه گسترده داشته است و با استفاده از وجه شبه های دوگانه و تشبیه تمثیل بین امور انتزاعی و حسی پیوند زده است. همچنین تشبیهات او دارای غنا و ارزش هنری و ادبی بیشتری نسبت به تشبیهات زیب النساء می باشد. بنابر این برتری و امتیاز استفادۀ شایسته از تشبیه، از آن خلاق المعانی ثانی، کلیم کاشانی است.